Bí kíp trả lời câu hỏi “Bạn đã tối ưu code thế nào?” trong phỏng vấn

1

Trong các buổi phỏng vấn kỹ sư phần mềm, một câu hỏi rất thường gặp và cũng khiến nhiều ứng viên bối rối chính là: “Bạn đã tối ưu code thế nào?”. Đây không chỉ là cách nhà tuyển dụng kiểm tra kỹ năng lập trình, mà còn là phép thử để đánh giá tư duy phân tích, khả năng giải quyết vấn đề và mức độ am hiểu về hiệu suất phần mềm của bạn.

Vậy, làm sao để có một câu trả lời thuyết phục, rõ ràng và thể hiện năng lực chuyên môn? Hãy cùng khám phá bí kíp trong bài viết này.

1. Vì sao nhà tuyển dụng lại hỏi “Bạn đã tối ưu code thế nào?”

Câu hỏi này không đơn giản là “code bạn viết có chạy được không”, mà đào sâu vào:

  • Khả năng tư duy thuật toán: Bạn có hiểu độ phức tạp thời gian (time complexity) và không gian (space complexity) hay chỉ viết để chương trình “chạy là được”?

  • Kỹ năng phân tích vấn đề: Bạn có thể nhìn thấy điểm nghẽn trong logic hoặc cấu trúc code và tìm cách khắc phục không?

  • Hiểu biết thực tế: Bạn đã từng tối ưu hiệu suất trong dự án thật chưa, hay chỉ biết lý thuyết?

  • Phong cách làm việc: Bạn có ưu tiên code dễ bảo trì, dễ đọc, hay chỉ tập trung vào chạy nhanh?

👉 Nói cách khác, đây là cơ hội để bạn cho thấy mình không chỉ là người viết code, mà còn là kỹ sư biết cân bằng giữa hiệu suất, tính ổn định và khả năng mở rộng.

2. Cấu trúc trả lời thuyết phục theo mô hình STAR

Một cách thông minh để tránh lạc đề là sử dụng mô hình STAR (Situation – Task – Action – Result):

  1. Situation (Tình huống): Nêu bối cảnh cụ thể, ví dụ “Khi làm dự án quản lý đơn hàng, hệ thống chạy chậm khi dữ liệu lên đến hàng chục nghìn bản ghi.”

  2. Task (Nhiệm vụ): Giải thích trách nhiệm hoặc mục tiêu của bạn, chẳng hạn “Tôi được giao nhiệm vụ tối ưu tốc độ xử lý để trải nghiệm người dùng mượt hơn.”

  3. Action (Hành động): Trình bày chi tiết các kỹ thuật tối ưu mà bạn áp dụng.

  4. Result (Kết quả): Đưa ra con số, minh chứng cụ thể, ví dụ “Thời gian phản hồi giảm từ 10 giây xuống còn 1,5 giây.”

Khi trả lời, bạn không cần quá “kỹ thuật hóa” khiến người nghe khó hiểu, mà nên nhấn mạnh vào quá trình tư duy và tác động cuối cùng.

3. Các khía cạnh tối ưu code bạn có thể đề cập

Để có câu trả lời đủ chiều sâu, bạn có thể xoay quanh 4 nhóm chính:

a) Tối ưu thuật toán và cấu trúc dữ liệu

  • Sử dụng thuật toán hiệu quả hơn (ví dụ thay vì O(n²) bằng O(n log n)).

  • Chọn cấu trúc dữ liệu phù hợp, như dùng HashMap thay vì ArrayList khi cần tra cứu nhanh.

Ví dụ: “Trong dự án tìm kiếm sản phẩm, tôi thay vòng lặp lồng nhau bằng cấu trúc HashSet, giúp giảm độ trễ từ 5 giây xuống còn dưới 1 giây.”

b) Tối ưu truy vấn và cơ sở dữ liệu

  • Giảm số lượng truy vấn lặp lại.

  • Thêm index để tăng tốc độ tìm kiếm.

  • Sử dụng batch processing thay vì chạy nhiều lệnh riêng lẻ.

Ví dụ: “Tôi đã tối ưu câu lệnh SQL bằng cách thêm index cho cột thường xuyên được filter, từ đó giảm thời gian truy vấn 70%.”

c) Cải thiện cấu trúc code và thiết kế

  • Loại bỏ duplicate code.

  • Tách logic phức tạp thành hàm nhỏ dễ bảo trì.

  • Áp dụng design pattern phù hợp để giảm chi phí tính toán.

Ví dụ: “Tôi refactor lại module xử lý thanh toán bằng strategy pattern, giúp code dễ mở rộng và giảm lỗi khi thêm phương thức thanh toán mới.”

d) Tối ưu về hệ thống và hiệu suất runtime

  • Sử dụng cache để tránh tính toán lại dữ liệu.

  • Dùng lazy loading cho tài nguyên chỉ khi cần thiết.

  • Áp dụng đa luồng (multithreading) để tận dụng tài nguyên CPU.

Ví dụ: “Bằng cách áp dụng Redis cache cho dữ liệu hay dùng, hệ thống giảm được 40% tải truy vấn DB.”

4. Lỗi thường gặp khi trả lời câu hỏi này

Nhiều ứng viên dù có kinh nghiệm vẫn dễ mắc phải:

  • Trả lời chung chung: “Em thường tối ưu code để chạy nhanh hơn” → không có giá trị.

  • Quá kỹ thuật, thiếu kết quả: Nói chi tiết thuật toán A, B, C nhưng không đưa ra tác động cuối cùng.

  • Khoe quá đà: Biến phần trả lời thành “show off” kỹ năng mà không gắn với tình huống thực tế.

  • Không cân bằng giữa hiệu suất và bảo trì: Code nhanh nhưng khó đọc, khó mở rộng cũng là điểm trừ.

👉 Bí quyết: luôn kết hợp yếu tố kỹ thuật + kết quả đo lường + tác động đến người dùng hoặc dự án.

5. Một số mẫu câu trả lời tham khảo

Trường hợp 1: Tối ưu thuật toán

“Trong dự án phân tích log, ban đầu hệ thống mất hơn 1 phút để xử lý 100.000 bản ghi. Tôi nhận thấy nguyên nhân đến từ vòng lặp lồng nhau O(n²). Tôi đã thay bằng HashMap để tra cứu nhanh, kết quả giảm thời gian xử lý xuống chỉ còn 5 giây.”

Trường hợp 2: Tối ưu cơ sở dữ liệu

“Khi xây dựng module báo cáo, truy vấn SQL chạy quá chậm. Tôi phân tích execution plan và thêm index cho các cột filter chính, đồng thời gom nhiều truy vấn nhỏ thành batch query. Nhờ vậy tốc độ cải thiện gấp 3 lần.”

Trường hợp 3: Tối ưu hệ thống

“Trong ứng dụng e-commerce, dữ liệu sản phẩm được gọi lại liên tục gây tải cho server. Tôi đề xuất sử dụng Redis cache và lazy loading hình ảnh, kết quả là hệ thống giảm 40% thời gian phản hồi và cải thiện trải nghiệm người dùng rõ rệt.”

6. Bí kíp để trả lời tự tin hơn

  • Ôn lại kinh nghiệm thực tế: Hãy nhớ lại 2–3 tình huống bạn từng tối ưu code thật, vì ví dụ thực tế luôn thuyết phục hơn lý thuyết.

  • Luyện tập mô hình STAR: Chuẩn bị sẵn cấu trúc trả lời để không bị lan man.

  • Đưa ra con số cụ thể: “Nhanh hơn 50%”, “Giảm tải CPU 30%” sẽ có sức nặng hơn nhiều so với “Nhanh hơn đáng kể”.

  • Giữ thái độ khiêm tốn: Thể hiện bạn sẵn sàng học hỏi thêm thay vì khẳng định “em luôn tối ưu hoàn hảo”.

Kết luận

Câu hỏi “Bạn đã tối ưu code thế nào?” không chỉ là màn kiểm tra kỹ thuật, mà còn là cách để nhà tuyển dụng nhìn thấy bạn là một lập trình viên biết giải quyết vấn đề, có tư duy logic và biết cân bằng giữa hiệu suất – bảo trì – trải nghiệm người dùng.

Hãy nhớ: đưa ví dụ thực tế, giải thích ngắn gọn quá trình và nhấn mạnh kết quả – đó chính là chìa khóa để bạn ghi điểm trong mắt nhà tuyển dụng.

Bài viết liên quan: